O ile pierwszy jest jednoznacznie i precyzyjnie określony, o tyle drugi, mimo nazwy sugerującej jego tematykę, może w wyobraźni odbiorcy stać się portretem, scenką rodzajową, czy też przypadkowym zbiorem kształtów. Abstrakcja zostawia miejsce na elastyczną interpretację.
 |
| Antonio Vitali, Wyrzeźbiona rodzina, 1965 (Źródło zdjęcia: www) |
Wyrzeźbiona rodzina (ang. Sculptured family) to jeden z zestawów drewnianych figurek wchodzących w skład serii Playforms rzeźbiarza i projektanta zabawek Antonio Vitali'ego (1909-2008) zamówiona przez amerykańską firmę Creative Playthings. Nazwa i kształty drewnianych form podpowiadają drogę zabawy - w rodzinę - natomiast cała reszta zależy już od indywidualnej wyobraźni dziecka. Komplementarny zestaw zwierząt gospodarstwa domowego rozszerza paletę możliwości. Do dalszych eksperymentów zachęca również napis na ulotce dołączonej do zestawu: Planowanie społeczności - zbadaj koncepcje dotyczące ludzi i zwierząt (ang. Community planning - test ideas about people and animals).
 |
| Antonio Vitali dla Creative Playthings (Źródło zdjęcia: www) |
Antonio Vitali był, wbrew temu co może sugerować nazwisko po włoskim ojcu, szwajcarskim projektantem zabawek z silnym rzeźbiarskim zapleczem. Urodził się we Włoszech w 1909 roku, ale gdy ojciec zmarł niedługo po jego narodzinach, rodzina przeprowadziła się w rodzinne strony matki - do Szwajcarii.
Zdaniem Vitali'ego rezygnacja z jednoznacznie narzuconej mimiki twarzy, czy ze zbyt drobiazgowej dekoracji na zabawkach pozwala dziecku na większą swobodę zabawy. Dzięki temu, że jej forma stanowi szkielet do odgrywania wielu ról zależnie od aktualnych pomysłów, staje się bardziej niepowtarzalna, bardziej własna.
 |
| Synteza formy w drewnianych zabawkach Vitali'ego (Źródło zdjęcia: www) |
Studiował rzeźbę w Szkole Sztuki i Projektowania w Zurychu w latach 20-ych ubiegłego wieku będąc pod wpływem popularnych w tym okresie założeń Bauhausu. Początkowo jego głównym pragnieniem było zostanie zdolnym do utrzymania się z własnej pracy rzeźbiarzem.
Impulsem do tworzenia zabawek, podobnie jak w przypadku wielu innych kluczowych postaci zabawkarskiego świata, okazało się przyjście na świat własnych dzieci. Kiczowate zabawki dostępne na rynku nie zadawalały jego artystycznych potrzeb, także nikłe dochody młodego rzeźbiarza nie pozwalały na kupno zbyt wielu. Zręczne dłonie i znajomość obróbki drewna pozwoliły na tworzenie własnych, a także na ich udoskonalanie pod wpływem obserwacji jak bawią się nimi jego dzieci.
 |
| Przykład grzechotki wykonanej z plastiki (Źródło zdjęcia: www) |
W 1944 decyduje się na otwarcie własnej pracowni i niewielkiego sklepu z zabawkami. Początkowo jego projekty nie zyskują uznania wśród lubiących konkret dorosłych jako mało realistyczne, zbyt proste, czy wręcz banalne. Szczęśliwie dzieci wspomnianych rodziców były nimi zafascynowane (a i rodzice z czasem dostrzegli ukryty w nich potencjał twórczy). Istotna jest tutaj edukacja i wiedza odbiorcy, na co przykład może dać kontrakt, który zaoferował Vitali'emu najważniejszy w ówczesnym czasie w Szwajcarii sklep z zabawkami Franz Carl Weber.
 |
| Wieloryb i Auto, Antonio Vitali (Źródło: www) |
Współpraca pomogła wypromować jego projekty, ale została przerwana, gdy Vitali zauważył, że zabawki sprzedają się znacznie lepiej w drobnych sklepach, gdzie kupującym można poświęcić więcej czasu na doradzenie i wyjaśnienie zalet zabawek i którzy są w stanie zapłacić trochę więcej za bardziej wartościowy produkt. Jak podkreślał Vitali:
Są dwa rodzaje myślenia: twórcza wyobraźnia i logiczna obserwacja. Obydwa są rozwijane podczas dziecięcej zabawy. Dobre zabawki muszą dawać dziecku możliwość rozwoju emocjonalnego, jak i intelektualnego.
Pierwsza wystawa zabawek Vitali'ego odbyła się w Bazylei w 1951 roku podczas targów Schweizer Mustermesse. Będąc na targach Vitali nawiązuje kontakty z nauczycielami, pediatrami i psychologami, którzy podzielali jego stanowisko, że zabawka powinna mieć najprostszą możliwą formę, zaokrąglone, pozbawione twardych krawędzi kształty jednocześnie dostosowane do dziecięcych dłoni i wykonana z wysokiej jakości drewna.
 |
| Rodzina kaczek - przykład zabawy z formą i fakturą drewna (Źródło: www) |
Kolejne wystawy i uznanie w kręgu artystów i projektantów doprowadziło sukcesywnie do nawiązania współpracy z amerykańskim producentem zabawek Creative Playthings, która rozpoczęła się w 1954 roku. Abstrakcyjne formy ludzi, zwierząt czy środków komunikacji miejskiej wytwarzane ręcznie w atelier w Zurychu trafiły do masowej produkcji pod postacią serii Playforms (Vitali'emu bardzo zależało, by odróżnić te zabawki, które powstawały w Szwajcarii od tych produkowanych w USA), która rozpowszechniła rzeźbiarskie formy Vitali'ego za oceanem.
 |
| Pudełko jednego z zestawów Playforms (Źródło: www) |
Były wystawiane w wielu galeriach i muzeach designu, ale co ważniejsze, dostarczyły dzieciom wielu powodów do radości (i wielokontekstowej zabawy). Mimo zwiększonej przemysłowej produkcji w latach 60-ych dzisiaj zabawki, które wtedy kosztowały 5-12$ stały się na tyle rzadkie, że na internetowych aukcjach i w sklepach z antykami osiągają kwoty rzędu od kilkuset do kilku tysięcy dolarów.
.jpg) |
| Przykład kolekcji oferowanej na jednej z aukcji na eBay'u (Źródło: www) |
W katalogu Creative Playthings, do którego za ilustrację zabawy produktami firmy posłużył m.in. wspomniany we wstępie zestaw drewnianych figurek Wyrzeźbiona rodzina napisano:
 |
| Strona z katalog Creative Playthings, 1964 (Źródło zdjęcia: www) |
,,[...] Zabawa jest dla dzieci tym czym burza mózgów dla dorosłych. Wszyscy twórczy dorośli się bawią. Naukowcy się bawią, artyści się bawią, z tym że na wyższym poziomie i w kierunku bardziej wyzywających celów. Bawią się z ideami w nauce, sztuce czy muzyce. Z tej zabawy biorą siłę, zdolność, i odwagę by stawić czoło niemożliwemu, by odkrywać nowe światy. Zabawa, podstawowy składnik dzieciństwa, jest w pełni twórczą aktywnością wymagającą uważnego doboru materiałów i narzędzi; dobre zabawki to te narzędzia.[...]
 |
| Antonio Vitali w reedycji firmy Ravensburger, (Źródło zdjęcia: www) |
Zabawki projektu Antonio Vitali'ego były do lat 90-ych reprodukowane przez firmy Ravensburger i Schaaf Spielzeug, natomiast podejście bliskie propagowanym przez niego zasadom projektowania można znaleźć czasem także we współczesnych zabawkach, na przykład w projektach szwedzkiej firmy PLAYSAM.
Więcej o wspomnianej firmie PLAYSAM w innym lelefantowym tekście:
